معرفی شهرخنجین
بخش خنجین در طول جغرافیایی ٣١ و ۴٩ و عرض جغرافیایی ۴۵ و ٣۴ قرار دارد. ارتفاع آن از سطح دریا١٨٠٠ متر می‌باشد. این بخش از توابع شهرستان فراهان و مرکز بلوک خنجین می‌باشد. خنجین تا سالهای قبل از انقلاب همراه با روستاهای تابعه از توابع استان همدان محسوب می‌گردیده که به علت دوری راه در سال ۱۳۶۱ از استان همدان منتزع و به شهرستان اراک ملحق می‌گردد و از آنجایی که خنجین در مجاورت بخش وفس قرار داشته به عنوان یکی از دهستان‌های بخش وفس بوده است و در سال ۱۳۸۱ که شهرستان کمیجان از شهرستان اراک منتزع می‌گردد. خنجین به مرکز دهستان خنجین در بخش مرکزی به شهرستان کمیجان ملحق گردیده و تا پایان سال ۱۳۸۸ مجدداً تقسیمات کشوری در محدوده مورد مطالعه تغییر نموده و بر اساس آخرین تصمیمات، در تقسیمات کشوری دهستان خنجین به بخش خنجین ارتقاءیافته و از شهرستان کمیجان منتزع و به شهرستان تازه تاسیس فراهان ملحق گردیده است. (هیئت وزیران در جلسه مورخ 1388/11/11 بنا به پیشنهاد شماره ۱۶۳۳۶۴/۴۲/۴/۱ مورخ 1388/09/29 وزارت کشور و به استناد ماده (۱۳) قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری ـ مصوب ۱۳۶۲ ـ تصویب نمود.)
آنچه تحقیقات امروزی نشان می‌دهد این است که کلمه خنجین و نوع اشتقاق آن بحث پر دامنه‌ای است اما آنچه نزدیک به واقع به نظر می‌رسد این است که واژه خنجین کلمه‌ای یونانی به معنای انبار غله و گندم است. تاریخ منطقه یعنی آنچه در خصوص تاریخ شهرهایی چون ساوه و همدان نوشته شده، نشان می‌دهد در روزگاران قدیم پرآب‌ترین، زیباترین و در عین حال آبادترین منطقه در ایران باستان همین شهر بوده است؛ به طوری که این شهر مرکز صادرات انواع محصولات به شهرها و حتی کشورهای دیگر بوده است به خصوص رومیان باستان که غله و گندم مورد نیاز خود را از این منطقه تهیه می‌کرده‌اند. تصاویر باقی مانده از صد سال پیش نیز جمعیت عظیم منطقه و نیز فرهنگ غنی مردم و در عین حال اصول شهرسازی باقی مانده نشان از فرهنگ غنی منطقه دارد که این منطقه به بلوک بزرگ خنجین معروف بوده است. در خصوص معنای واژه خنجین، نظرات دیگری نیز گفته شده است؛ دکتر سیدمحمد حسینی استاد تاریخ، زبان و ادبیات عرب دانشگاه علامه طباطبایی که از فرزندان این شهر می‌باشد در خصوص نام خنجین توضیح داده که خنجین کلمه مرکبی است که از ترکیب کلمات خانه + جین تشکیل شده که به معنای محلی که در آن خانه زیاد است می‌باشد. برخی نیز بر این عقیده‌اند که خنجین از ترکیب دو کلمه خانه + جن مرکب بوده و به معنای جایی است که در آن جن وجود دارد. البته شاید بتوان این نظر را با تکیه بر ادبیات عرب تأیید کرد و آن اینکه جن در زبان عربی به معنای پوشیده، پوشش و مخفی آمده است و به بهشت نیز که پوشیده از درخت است نیز جنت گفته می‌شود؛ لذا از این روست که همه چیز را می‌پوشاند و جز درخت و سبزی چیزی دیده نمی‌شود و این مؤید این سخن قبلی ماست که گفتیم آبادترین و پرآب‌ترین و در عین حال زیباترین شهر ایران باستان بوده است. به هر حال در خصوص وجه تسمیه اطلاع مکتوب در دسترس نیست، عده‌ای بر این باورند که عربها و رومیان از اینجا گندم خریداری می‌کردند و آنها گفتند «خنجین» یعنی محل پر ازگندم. بعضی‌ها نیز بر این باورند که اصل کلمه خنجوم بوده است و منظور از جوم یعنی ویران شده. می‌گویند زمانی این روستا در اثر یک حادثه طبیعی مانند زلزله به کلی ویران شده است. مزرعه‌ای در جنوب غرب خنجین به نام کـُلـَسموجین (در زبان محلی به آن کولوسمون گفته می‌شود) وجود دارد که توجه به سه حرف آخر آنها «جین» این گمان که ارتباطی بین این دو نام وجود دارد تقویت می‌شود. البته نظر دیگری نیز نظرها را به خود جلب می‌کند و آن اینکه با توجه به اینکه جمشید جم در این روستا خانه و قلعه‌ای داشته که نام خنجین برگرفته از همین خانه جم است که بعدها به خانه جین و در نهایت به خنجین تبدیل می‌شود. اما آنچه در لغت‌نامه دهخدا آمده خنجین به معنی محلی که خانه‌های زیاد داردآمده است.
موقعیت (طول و عرض جغرافیایی):
خنجین در طول جغرافیایی ۳۱ و ۴۹ و عرض جغرافیایی ۴۵ و ۳۴ قرار دارد. ارتفاع آن از سطح دریا ۱۸۰۰ متر می‌باشد. از شمال به روستای کسرآصف، از جنوب به سلیم‌آباد از طرف شرق به رکین، از غرب به درویشان محدود است، از شمال شرق به روستاهای ملک باغی و فردغان، از جهت شمال غرب به گورچان و از جنوب غرب به روستای روشنایی و از جهت جنوب شرق به روستاهای ضیاء‌آباد و تلخاب محدود می‌باشد. وسعت آن ۱۶۰ کیلومتر مربع می‌باشد.
جمعیت:
خنجین با بیش از ۲۹۰۰ نفر جمعیت و دارا بودن مراکز خدماتی مانند درمانگاه، دبیرستان، بانک، مراکز خرده‌فروشی و مراکز اداری از قابلیت‌های مناسبی برخوردار است که علاوه بر خنجین روستاهای دیگری را زیر پوشش خدمات‌رسانی دارد. ویژگیهای جمعیتی روستای خنجین براساس آمار سالهای ۱۳۴۵ تا ۱۳۸۵ مرکز آمار ایران و اطلاعات جمعیتی خانه بهداشت انجام گردیده است. تحولات جمعیتی روستای خنجین در فاصله سالهای ۱۳۴۵ تا ۱۳۸۵نشان می‌دهد که خنجین در آمارگیری سال ۱۳۴۵ دارای جمعیتی معادل ۲۵۹۹ نفر در غالب ۵۴۹ خانوار بوده است که جمعیت آن با نرخ ۱٫۲درصد در سال ۱۳۵۵ به ۲۹۳۱نفر افزایش می‌یابد و تعداد خانوارهای ساکن در روستا افزایش و به ۶۱۰ خانوارافزایش می‌یابد. آمار مربوط به جمعیت خنجین در سرشماری سال ۱۳۶۵ نشان می‌دهد جمعیت طی دهه ۱۳۵۵ تا ۱۳۶۵ با نرخ ۱٫۶۱درصد افزایش یافته و از ۲۹۳۱ نفر در سال ۱۳۵۵ به ۳۴۳۸ نفر در سال ۱۳۶۵ می‌رسد. تعداد جمعیت در سال ۱۳۸۵ برابر با ۲۹۶۹ نفر بوده در حالیکه تعداد خانوار به ۷۴۱ خانوار افزایش یافته است. ساکنین فعلی خنجین شامل ۸۰۰ خانوار می‌باشد که عموماً دامدار و یا کشاورز خرده مالکان می‌باشند و یا در ضمن دامداری و یا کشاورزی محدود به فعالیت‌های خدماتی نیز مبادرت می‌کنند و تعدادی از خانوارها نیز ساکن قم، تهران، ساوه، اراک و شهرهای دیگر می‌باشند که به صورت فصلی به خصوص تابستانها به خنجین می‌آیند.
دلایل و شواهد بسیاری نشان می‌دهد که خنجین و به طور کلی منطقه خنجین قدمتی هزاران ساله دارد. زبان اغلب روستاهای این منطقه زبان ترکی است که البته با لهجه‌های متفاوت. روستاهایی چون روستای فرک، چالمیان، گورچان، میدانک و چند روستای دیگر که زبان اصیل پارسی که به نام «زبان تاتی» مشهور است و در برخی از شهرها و مناطقی از کشور با این زبان تکلم می‌شود، تکلم می‌کنند.
وضعیت طبیعی توپوگرافی منطقه (قرار گرفتن در کوهپایه، دره، دشت، جلگه، ساحل، جزیره و…):
مهمترین و برجسته‌ترین ناهمواری‌ها و شرایط توپوگرافی منطقه خنجین شامل مناطق پست و کم ارتفاع جلگه‌ای و کوههای مرتفع و منفرد است.
کوههای خنجین شامل:
۱-کوه نماور در شمال شهر خنجین و در ۴۵ کیلومتری شهرستان تفرش
۲- کوه رکین واقع در شرق خنجین
۳- تپه‌های موورلر واقع در جنوب خنجین حائل بین خنجین و سلیم‌آباد
۴- تپه نرگه بلند وآق‌تپه
۵- تپه سوله دره واقع در شمال غرب خنجین
6- تپه‌های کوشک زر و موش قله
7- از ناهمواری‌های دیگر خنجین می‌توان به زمین‌های پست شامل زمین‌های زراعی و دشت‌های بادام‌زار، کاریز اسحاق، اَربوی کوچک و بزرگ، لَز و هُوستان را نام برد.
پوشش گیاهی (مرتع، جنگل، بیابانی و …):
به علت کوهستانی بودن شهر خنجین پوشش گیاهی فراوانی یافت می‌شود که هم خلصیت دارویی و درمانی داردو هم علوفه برای دام‌ها که مهمترین آنه عبارت انداز: مرتع (پوشش دشت: پونه، بابونه، ولکواز، گل گاو زبان، چمن اته، سوت لیگن، جو، یونجه، شبدر، لوبیا، نخود، صیفی جات، درختان مختلف، باغهای میوه وانگور، سیب زمینی، گوجه فرنگی، خیار وچمن زارها و… لازم است ذکر شود کاه از موارد فوق‌الذکربرخی از گیاهان خاصیت درمانی دارند) جنگل (فاقد جنگل است اما در دشت‌ها وحاشیه شهر انواع درختان در موجود است) بیابانی (یاهمان دیمزار: بیل بیخ، کنگر، قان قال، قوزه قولاقه، بروخ، کی لیگ اوته، کزنگ، داغ خینسه، سقرقوی روقه، یل قون، چاقورتیکان، شقایق و…)
اقلیم و نوع آب و هوا:
خنجین دارای آب و هوای سرد و نیمه خشک است. بهار و تابستان هوا دلپذیراست. در فصل پاییز هوا حالت اعتدال دارد و در فصل زمستان هوای سرد و یخبندان است.
آب و هوا:
خنجین از نظر آب و هوایی به طور کلی متأثر از توده‌های هوایی مدیترانه است که از غرب وارد کشور می‌شود و پس از آن جریانات واصله از سوی شمال غرب را که از دریای سیاه و مناطق شمالی اروپا سرچشمه می‌گیرد را می‌توان نام برد. آب و هوای خنجین نسبتاً سرد و خشک بوده و بیشترین درجة حرارت در تابستان به ۳۰ درجه بالای صفر و کمترین آن در زمستانها به ۳۲ درجه زیر صفر می‌رسد و متوسط دمای آن برابر درجه سانتیگراد است. میزان باران سالیانه خنجین به طور متوسط حدود ۳۸۰ میلیمتر می‌باشد.
آثار تاریخی، گردشگری و تفریحی
برخی از آثار تاریخی، گردشگری و تفریحی این منظقه عبارتند از:
غار شهر خنجین
تپه آسیاب خرابه
تپه آسیاب خرابه مربوط به هزاره ۴ و ۳ قبل از میلاد است و در شهرستان فراهان، بخش خنجین، روستای گورچان واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۸ اسفند ۱۳۸۷ با شماره ثبت ۲۵۰۵۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
آرامگاه ساریه
آرامگاه ساریه مربوط به دوره قاجار است و در شهرستان فراهان، بخش خنجین، روستای روشنایی واقع شده و این اثر در تاریخ ۲ مرداد ۱۳۸۷ با شمارهٔ ثبت ۲۳۱۲۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
حمام خنجین
حمام خنجین مربوط به دوره قاجار است و در شهرستان فراهان، بخش خنجین، شهر خنجین، شهرک ولیعصر واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۶ اسفند ۱۳۸۶ با شمارهٔ ثبت ۲۲۰۸۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
تپه قلعه خنجین
تپه قلعه خنجین مربوط به دوره اشکانیان است و در شهرستان فراهان، بخش خنجین، شهر خنجین واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۶ اسفند ۱۳۸۶ با شمارهٔ ثبت ۲۲۰۷۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
مشاهیر خنجین
پروفسور سید محمد حسینی، استاد دانشگاه علامه طباطبایی
سید سعید هاشمی، شاعر، نویسنده و روزنامه‌نگار
محمود شهبازی، استاد دانشگاه اراک
حاج علی اصغر شهبازی