شهرستان شازند

شهرستان شازند (همچنین شهرستان سربند) یکی از شهرستانهای استان مرکزی ایران است. مرکز این شهرستان، شهر شازند است که در ۳۳ کیلومتری جنوب غربی اراک قرار دارد. این شهرستان با استان‌های همدان و لرستان هم مرز است. مساحت آن بالغ بر 2827 کیلومتر مربع می‌باشد. شازند از شمال و شمال شرق به اراک، جنوب و جنوب غرب به بروجرد (استان لرستان)، غرب به ملایر (استان همدان) و از جنوب شرق به خمین محدود می‌شود. ارتفاع شازند از سطح دریا 1920 تا 2050 متر است و با مرکز استان مرکزی (اراک) 33 کیلومتر فاصله دارد. دارای مختصات جغرافیایی طول: 49/405 عرض: 33/9136

قدمت شهر شازند (مرکز شهرستان) به دوره قاجاریه می‌رسد. این شهر در زمان قاجار به نام ادریس‌آباد شناخته شده است. بعد از عبور راه آهن سراسری از این ده و احداث ایستگاه به علت وجود کوهی که در کنار ایستگاه قرار داشت به شازند نامگذاری شد و پس از مدتی ادریس‌آباد و مناطق همجوار به نام شازند خوانده شدند.

این شهرستان اکنون دارای سه بخش به نام‌های مرکزی، سربند، زالیان و پنج شهر به نام‌های شازند، آستانه، مهاجران، هندودر و توره و 8 دهستان به نام‌های قره‌کهریز، کوهسار، آستانه، هندودر، مالمیر، زالیان، نهرمیان، پل دو آب است.

اقلیم

شازند به لحاظ موقعیت طبیعی خود خوش آب و هواترین شهرهای استان مرکزی است. به طوریکه میانگین حرارت آن در تابستان 21 و در بهار 13 درجه است و معتدل‌ترین و خنک‌ترین ناحیه استان در این دو فصل می‌باشد. بطور کلی جمع شدن عواملی چون اقلیم مدیترانه‌ای کوهها و دره‌ها، وجود رودخانه‌ها موجب تشکیل نواحی سر سبز و ییلاقی شده است. به طوریکه هر ساله پذیرایی بسیاری از میهمانان از اطراف و اکناف می‌باشد.

دارای آب و هوای کوهستانی است که تابستانهای معتدل و زمستانهای سردی را به همراه دارد. سردترین نقطه استان مرکزی در این شهر است. قله شهباز بلندترین قله استان مرکزی در این شهر واقع شده که داری چشم‌انداز زیبا و طبیعت منحصر به فرد و یخچالهای فصلی می‌باشد که تا تیرماه و مردادماه دوام داشته‌اند ولی هم اکنون به علت چرای دامها در این کوه به شدت آسیب دیده‌اند و همچنین به علت بارندگی فراوان در این شهر و روستاها و کوه‌های اطراف آن در منطقه‌ای بالاتر از بخش هندودر این شهرستان مکان مناسبی برای ایجاد پیست اسکی به وجود آمد که بعد از ساخت این پیست این منطقه در زمستان به عنوان یکی از جاذبه‌های توریستی شهر مطرح است.

دامنه‌های کوهستانی سبب به وجود آمدن آب‌های روان و چشمه‌های پر آب شده است، به حدی که "شهرستان سراب‌های پر آب" لقب گرفته و در دور دوم سفر ریاست محترم جمهوری به عنوان منطقه نمونه طبیعت گردشگری به تصویب رسیده است. شهر شازند دارای چهار منطقه اصلی است که شازند، نوبنیاد، ازنا و کلاوه نام دارند. با گسترش بیشتر شهر مناطق تازه‌ای نیز به آن افزوده شده‌اند. جمعیت این شهرستان بالغ بر 124 هزار و 100 نفر و فاصله آن از اراک 35 کیلومتر است.

شرایط طبیعی، نواحی سرسبز و ییلاقی شهر شازند

وجود کوههای منطقه و هوای مطلوب قلل مرتفع از جاذبه‌های طبیعی ارزشمند منطقه است که در فصول مختلف به ویژه بهار و تابستان موجب جذب مسافرین می‌شود. شهر شازند با موقعیت مناسب آن و باغات انگور و کوههای مرتفع اطراف آن و عبور رودخانه‌هایی که از ارتفاعات سرچشمه گرفته و به قره‌چای می‌ریزد؛ جلوه خاصی به این شهر داده است.

جاذبه‌های طبیعت‌گردی:

روستا و چشمه دو خواهران: در شمال شرقی شهر آستانه و در دامنه کوه دو خواهران از رشته کوه راستوند در ارتفاع 2 هزار و 360 متری آب بسیار سرد و گوارایی از دل صخره بیرون می‌آید که به چشمه دو خواهران معروف است.از ابتدای چشمه آب تا پایین روستای دوخوهران انواع درختان تنومند و کهنسال چنار ، صنوبر، بید و گردو خود نمایی می‌کند. راه دسترسی:جاده شازند به آستانه – کیلومتر 6 جاده شازند به نورآباد- جاده

چشمه بلاغ حک: در شمال غربی شازند در دامنه جنوبی رشته کوه راسوند و کوه بلاغ؛ چشمه پرآب از دل کوه بیرون می‌جهد، علاوه بر ایجاد چشم‌انداز بسیار زیبا و چشم‌نواز، آب مورد نیاز روستاهایی حک بالا، حک پایین و تخت محل را تامین می‌کند. مردم منطقه معتقدندکیخسرو قبل از آنکه در غار معروف کیخسرو رود و از نظرها پنهان شود در این چشمه غسل کرده است. راه دسترسی: شازند، جاده اراک به بروجرد، دو راهی روستای تحت محل، روستای حک پایین.

سراب پنجعلی: در این محل اردوگاه تابستانی دانش‌آموزی توسط آموزش و پرورش ایجاده شده است. راه دسترسی: جاده اصلی اراک به بروجرد 2 کیلومتر شهر توره.

پیست اسکی پاکل: گردنه روستای پاکل واقع در جنوب شهر شازند محل پیست پاکل می‌باشد، این پیست از شازند 20 کیلومتر و از اراک 50 کیلومتر فاصله دارد و درکنار جاده آسفالته شازند به هندودر واقع شده است. ارتفاع این نقطه از سطح دریا 1200 متر از سطح دریای آزاد و طول آن 5 کیلومتر می‌باشد، در فصل بهار و زمستان بسیار مورد توجه قرار می‌گیرد.

چشمه عمارت: روستای عمارت در جنوب شرقی دشت شازند و در دامنه کوه بر آفتاب و کوه رازان واقع شده است. در این روستا چشمه پرآبی به نام عمارت با آبدهی حدود 800 لیتر در ثانیه وجود داردکه سرچشمه اصلی رودخانه قره‌چای می‌باشد. حجم بالای آب مزارع و باغات کشاورزی روستاهای عمارت را در برمی‌گیرد که بر روی یکی از این دهانه‌ها مسجد باب الحوائج ساخته شده که جلوه زیبای بی‌نظیری را به این محل داده است. راه دسترسی:جاده ارتباطی شازند به خمین روستای هفته عمارت

سراب اسکان: در دامنه لجور، در شمال غرب شهر شازند و در نزدیکی روستای اسکان این چشمه واقع شده است، متوسط آبدهی 200 لیتر در ثانیه است که مورد استفاده کشاورزی روستای اسکان و مناطق اطراف قرار می‌گیرد. راه دسترسی: جاده اراک بروجرد، 19 کیلومتری شمال غربی شهر شازند روستای اسکان، بین لجور و رودخانه شراء.

غارکیخسرو: غار کیخسرو و گواره زار در 35 کیلومتری جنوب غربی اراک و در سمت غربی رودخانه شراء و در رشته کوه شازند به ارتفاع 2 هزار و 900 متر از سطح دریا قرار دارد. ویژگی غار کیخسرو تقدس و اهمیت آن نزد مردم محلی زردتشتیان ایران و سراسر جهان می‌باشد که از دیرباز برای زیارت به این محل می‌آمدند. بر دیوارهای غار اسامی ایرانی و زرتشتی حک شده است.

سراب چُناس: این سراب در جنوب شرقی شازند و در نزدیکی روستای چناس و در دامنه کوه چال خاتون قرار دارد. آب آن فصلی بوده است و مدت زمان جاری بودنش به بارندگی فصل زمستان بستگی دارد. معمولا تا نیمه بهار آب آن جاری است. در مجاورت آن چند قلمستان جهت استراحت وجود دارد. برای رسیدن به آن از جاده هفت عمارت وارد روستای کرک شده و از ابلای آن وارد روستای چناس شد. سراب در بالای روستا و در مجاورت کوه قرار دارد.

سراب عنبرته: این سراب در جنوب شرق شازند واقع است. سراب عنبرته در مجاورت روستای عنبرته و در دامنه کوه چال خاتون قرار دارد. آبدهی کمی دارد و آب آن باغ‌های اطراف را سیراب می‌کند. در تمام طول سال جاری است و برای رسیدن به آن باید از جاده اصلی اراک- ازنا وارد روستای عنبرته شد. این سراب در بالای روستا قرار دارد و اطراف آن درخت نیست و برای استراحت باید به باغ‌های مجاور رفت.

پل دوآب: این پل در منطقه حساس " دوآب" واقع شده است و رابط مکان‌های باستانی بین دشت کزاز در جنوب و دره شرا در شمال و منطقه لرستان در غرب و اراک در شرق است. طول پل 130 متر، عرض آن پنج و نیم متر تا پنج و هفتاد صدم متر نوسان دارد. بلندترین نقطه پل از کف رودخانه پنج و پنجاه صدم متر ارتفاع دارد. این پل دارای هشت چشمه بزرگ و کوچک با طاق‌های تیزه‌دار است. هر پایه از جلو دارای موج‌شکن تیز و از پشت دارای پشتیبان است. این پل از سنگ، آجر و گل آهک ساخته شده است.

سراب سورانه: سراب سورانه در جنوب شرقی شازند قرار دارد، این سراب فصلی بوده است از اواسط زمستان تا اواخر بهار بسته به میزان بارش سالیانه جاری و از آبدهی متوسط برخوردار است. در اطراف خود سراب درخت موجود نیست ولی از حدود 200 متری آن قلمستان‌های متعددی وجود دارد. برای دسترسی به آن از شهر شازند جاده آسفالته روستای سورانه می‌توان استفاده کرد.

غار صادق‌علی: این غار در نزدیکی شهر توره از توابع شازند واقع شده است. این غار بسیار زیبا و دست نخورده و بکر بوده و میزبان خوبی برای مسافران نوروزی که به کوهنوردی وارد هستند می‌باشد. ورود به داخل غار صادق‌علی نیاز به تجهیزات فنی و حضور افراد باتجربه داره، به هیچ وجه تصمیم نگیرید که تنهایی به دیدن این غار بروید، از بیرون هم که فقط یک دریچه حدودا به قطر 1.5 متر باز هست و زیبایی این غار را به شما نشان نخواهد داد.

غار سوله خونزا: اين غار در كوه شمس‌آباد در جنوب شرقي شهر شازند و در كنار روستاي شمس‌آباد در منطقه‌اي بسيار زيبا قرار گرفته است.

غار هندودر: اين غار در جنوب غربي شهرستان سربند و در كوههاي هندودر واقع شده است.

تپه‌های گل زرد: دو تپه گل زرد مربوط به دوران پیش از تاریخ ایران باستان است و به دوره مادها می‌رسد. این تپه‌ها در شهرستان شازند، بخش زالیان، روستای گل زرد واقع شده و این اثر در تاریخ ۹ اردیبهشت ۱۳۸۲ با شماره ثبت ۸۵۹۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

تپه و آثار باستاني سرسختي و پاكل: اين تپه و آثار بجا مانده در غرب شهر آستانه قرار دارد و مربوط به دوران مادها تا ساساني است.

سرچشمه عباس‌آباد (سراب عباس‌آباد): این چشمه یکی از مناظر بسیار زیبا طبیعت بوده و از پر آب‌ترین چشمه‌های استان مرکزی است که از دل کوه راسوند و قله شهباز بیرون آمده و در قسمت شرق شهر شازند و در داخل محدوده شهری قرار گرفته؛ که آبدهی آن 300 لیتر در ثانیه می‌باشد. موقعیت این چشمه و پارک جنگلی کنار آن تاسیسات ایجاد شده توسط شهرداری در کنار آن از قبیل آبشار، استخر و آلاچیق‌های متعدد و امکانات تفرجگاهی و اقامتگاهی دیگر باعث شده که یکی از بهترین جاذبه‌های مسافری در فصول بهار و تابستان می‌باشد.

پیست اسکی پاکل، حمام ده کائید متعلق به دوره قاجار، امامزاده محمد عنیفه (ع)، امامزاده روستای تکیه، امامزاده باب المراد (ع)، امامزاده محمد (ع)، روستای حصار، امامزاده سهل بن علی (ع)، امامزاده طالب بن علی (ع)، امامزاده جعفر بن علی (ع) و فضل بن علی (ع)، منزل اربابی روستای تواندشت و کلیسای هاکوپ در محله ازنا از دیگر مناطق تاریخی و مذهبی دیدنی شهرستان شازند است. از بناهای تاریخی این شهر می‌توان به امامزاده سهل بن علی و قدمگاه امام رضا (ع) اشاره کرد.

مسافران نوروزی که شازند را به عنوان مقصد طبیعت گردی خود انتخاب کرده‌اند می‌توانند پس از فراغت از سایه‌های پربار درختان و نوشیدن از آب‌های گوارای چشمه‌های جوشان شازند از صنایع دستی شهرستان شازند به سوغات ببرند.

از دیگر مناطق دیدنی این شهر می‌توان از مقبره ارمنیان و کلیسای آنان نام برد.

صنعت

1- وجود صنایع بزرگی مانند پالایشگاه هفتم، شرکت سهامی پتروشیمی، نیروگاه 1100 مگاواتی، کارخانه قند و کارخانه رنگ روناس در داخل محدوده شهری و حریم آن هر چند مشکلات و معضلات زیست محیطی حادی را برای شهر به وجود آورده‌اند اما جذب کارگران بسیاری در این کارخانجات و اخذ عوارض تولید از آنها توانسته است موازنه مثبتی از خود در شهر ارائه نماید.

2- عبور راه آهن سراسری تهران جنوب در سال 1317 شهر شازند را به دو قسمت شرقی و غربی تقسیم کرده است که تنها راه ارتباطی این دو قسمت تا قبل از سال 1374 به وسیله یک پل با دهانه 3 متری انجام می‌شد و در سال 1374 اقدام به احداث یک پل با عرض 24 متر شد و در سال 86 نیز با ساخت یک پل با عرض 32 متر با پیمانکار منعقد شده که در سال 87 اقتتاح و مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد. شهرك صنعتي شهيد بابائي، مجتمع كشاورزي بازنه

صنایع دستی شهرستان:

صنایع دستی شهرستان شازند عبارتنداز دست‌بافت‌های سنتی (قالی‌بافی و گلیم‌بافی)، رودوزی‌های سنتی، آثار چوبی و منبت، کنده‌کاری روی چوب، معرق‌کاری، پیکره‌تراشی، خراطی، سفالگری و گیوه‌بافی.

علاوه بر وجود صنایع بزرگ، اقتصاد اهالی شهرستان بر پایه کشاورزی است و سوغات آن عبارتند از: انگور، کشمش، سنجد و گردو و اهالی آن به زبان فارسی با لهجه نزدیک به لری و ترکی صحبت می‌کنند.

مشاهیر و مفاخر شازند:

آیت‌الله علی بن کربلایی غلام، آیت‌الله اسمعیل هفته‌ای، آیت‌الله سید محمد هفته‌ای؛ آیت‌الله حاج شیخ عباس ادریسی، آیت‌الله قاضی، ملا حبیب‌الله عبدی. از مشاهیر این شهر درگذشته می‌توان به شیخ عباس مدرس (مشیدی یا ادریس‌آبادی) اشاره کرد که از بنیان‌گذاران حوزه علمیه اراک بوده و امام خمینی هم از شاگردان ایشان در حوزه علمیه اراک بوده است.