شهر سنجان
سِنِجان که در متون به صورت سنيجان و سينجان نيز مشاهده شده؛ در5 کيلومتري جنوب غربي اراک واقع در استان مرکزي واقع گردیده است. معناي لفظي نام اين شهر آشيانه عقاب عنوان شده‌است. سِنِجان (در گویش محلی سنجون) روستایی در دامنه کوهستان قصبه است.
جمعيت اين شهر (با احتساب شهرک نبئي که يک شهرک جديدالاحداث زيرمجموعه اين شهر است) بالغ بر ده هزار نفر است و مردمان آن به زبان فارسي با لهجه خاص خود سخن مي‌گويند (مشابه لهجه بوميان اراک). اين منطقه در سالهاي نه چندان دور يکي از مناطق عمده تجمع يهوديان ساکن استان مرکزي به حساب مي‌آمده و بخش عمده‌اي از ساکنان آن را بوميان کليمي مذهب تشکيل مي‌داده‌اند. سنجان با اينکه فاصله کمي با اراک دارد ولي از لحاظ آب و هوايي اختلاف قابل ملاحظه‌اي با اراک دارد به طوري که داراي زمستان‌هاي سرد و برفي و تابستان‌هاي خنک است.
اين شهر قبل از تبديل شدن به شهر مرکز دهستان قره کهريز به حساب مي‌آمد که شامل خود اين منطقه و چندين روستاي اطراف آن مي‌شد. قدمت اين شهر با توجه به کشف سکه‌هاي تاريخي (مربوط به دوره قراقويونلوها) در آن و وجود دو امامزاده قديمي در آن بيش از هزار سال تخمين زده مي‌شود. روستاها و شهرهاي مجاور اين شهر غير از اراک عبارتند از: کرهرود (شمال شرقي)، ضامنجان (جنوب)، گوار و عقيل آباد (جنوب شرقي) و قانياروق (غرب).
سنجان امروزي حاصل اتصال دو روستاي مجاور سنجان و فيجان مي‌باشد که پيش از اين به همراه شهر امروزي کرهرود به «سه ده» معروف بوده‌اند. خط راه‌آهن کشوري نيز از مجاورت اين شهر عبور مي‌کند و اين شهر در کناره جاده بين شهر اراک - شازند واقع شده است. در هر محله سنجان و فيجان حداقل يک مسجد و يک حمام عمومي وجود دارد. محلات سنجان عبارتند از: محل بالا، محل پايين، قلعه، سرچغا، باغ شيب، سرجو، در امامزاده و محلات فيجان عبارتند از: فيجان بالا، فيجان پايين (سر لرزنه)، سرکمر، در گوشه و قلعه. کوه قصبه واقع در شرق اين شهر مشرف به مزارع و باغهاي زيبايي است که نماي طبيعي اين شهر را فوق‌العاده زيبا ساخته‌است.
الحاق شهر به اراک
در تاریخ ۵ تیر ۱۳۹۱ شورای عالی شهرسازی و معماری ایران به دلیل اتصال کامل نقاط شهری مذکور به شهر اراک، کارکردهای مستقیم جمعیت ساکن در شهرهای کرهرود و سنجان با شهر اراک و مراکز خدماتی آن، استقرار مراکز شهری مهم اراک از جمله پردیس دانشگاهی و دانشگاه اراک، دانشگاه علوم پزشکی اراک، بیمارستان امیرالمؤمنین (ع) و دانشگاه پیام نور در امتداد بلوار ورودی شهر اراک و مقابل شهر سنجان، عدم بضاعت مالی شهرداریهای کرهرود و سنجان برای ارائه خدمات مناسب به شهروندان و جلوگیری از مدیریت چندگانه بر اراضی و املاک متصل به شهر، توسعه ناموزون پیرامون شهر و یکپارچگی مدیریت شهری با الحاق این دو شهر به شهر اراک موافقت کرد.
در تاریخ ۱۰ فروردین ماه ۱۳۹۲، هیأت دولت با پیشنهاد وزارت کشور و تأیید رئیس جمهور از الحاق شهرهای کرهرود و سنجان به شهر اراک و تصویب آن به عنوان کلانشهر اراک خبر داد. بر این اساس شهرهای کرهرود و سنجان به عنوان مناطق چهار و پنج شهر اراک شناخته شده و از خدمات شهرداری بهره‌مند می‌گردند.
پارک کلاله واقع در غرب اين شهر و محل تفريحي سلاله واقع در درختستانهاي شرق اين شهر از مراکز تفريحي و ديدني اين منطقه از استان مرکزي مي‌باشد. مسجد شبستان اين شهر داراي قدمت 200 ساله‌است. صنايع دستي اين شهر شامل گيوه از نوع صادراتي و قالي است. محصولات زراعي عمده اين شهر شامل سبزيجات، گردو و انواعي از ميوه‌هاي درختي است. باغ‌های گردو دارد و سبزی مصرفی اراک را تامین می‌کند. این روستا چند سالی است که به شهر تبدیل شده است، اما هنوز دیوارهای کاه‌گلی و ساختمان‌های قدیمی با تیرهای چوبی در آن خودنمایی می‌کنند.
صنایع دستی روستای گیوه سنجان در اراک
گیوه سنجان در گذشته نزدیک، برای فروش به شهرها و روستاهای مختلف ارسال می‌شده است به‌گونه‌ای که در روستاهای اطراف کرج و در منطقه چهارباغ به نام گیوه “سیمین‌جانی” طرفداران ویژه‌ای داشته است و داشتن آن برای افراد یک خانواده نوعی اعتبار محسوب می‌شده است. هنوز هم این گیوه مشتریانی در تبریز، بغداد، سمرقند، حلب و مصر دارد.
گیوه و روش ساخت
پاپوش یا پاافزاری است که از دو قسمت جوراب و زیره تشکیل شده است. بخش جوراب شکلی همانند جوراب‌های معمولی بدون ساق دارد و بنابراین، هم دارای رویه و هم کفی است. گیوه، نوعی از کفش یا پاپوش اصیل ایرانی است که در فصول گرم و خنک مصرف داشته است. اکنون تنها در برخی از شهرستان‌ها و روستاها از آن استفاده می‌شود. گیوه راست و چپ ندارد و به‌دلیل استفاده از نخ و بافتی پارچه‌ای، پا در آن عرق نمی‌کند.
جوراب گیوه از نخی به قطر یک میلیمتر و به رنگ سفید بافته می‌شود. انواع رنگی یا با نخ پلاستیکی نیز وجود دارد اما گیوه سنجان از نخ پنبه‌ای است. سوزنی که این رویه با آن بافته می‌شود به طول متوسط 10 سانتی‌متر و به قطر دو میلیمتر است. این سوزن شبیه سوزن‌های جوال‌دوز است با این تفاوت که نوک آن انحنای کروی دارد. این مهم برای جلوگیری از صدمه زدن به نخ در حین دوختن است. نخ‌ها از جنس پنبه هستند و به‌رنگ‌های طوسی و مشکی نیز دیده می‌شوند.
مراکز زیارتی سنجان
بقعه متبرکه امامزاده زرینه خاتون (س) و بهجت خاتون (س) در منطقه سنجان کلانشهر اراک قرار گرفته و براساس متون تاریخی موجود و متن کتیبه ایوان شمالی، امامزاده زرینه خاتون (س) از فرزندان امام کاظم (ع) و امامزاده بهجت خاتون (س) از فرزندان امام جواد (ع) هستند.
بنای بقعه متبرکه امامزاده زرینه خاتون (س) و بهجت خاتون (س) شامل فضای حرم با گنبد و ایوان شمالی و جنوبی و 2گلدسته است که گنبد در سال 1374شمسی بازسازی شده و دارای 10نورگیر است.
آئینه‌کاری داخل حرم در سال 1381شمسی توسط استاد خداداد انجام شده و ازاره با سنگ مرمر پوشیده شده است و ضریح مطلای زیبایی در حرم قرار دارد که تاجدار کتبیه‌دار قلم‌کاری و نقاشی شده و سوره انسان به خط ثلث و اشعار محتشم کاشانی درباره حادثه جانگداز کربلا به خط نستعلیق روی آن نوشته شده است.
در بالای ایوان شمالی در کتیبه کاشی، اسامی امامزادگان "حضرت زرینه‌خاتون بنت حضرت امام موسی بنجعفر (ع) و بهجت خاتون بنت حضرت امام محمدتقی (ع)" و تاریخ بازسازی 1369شمسی مشاهده می‌شود.
در صحن شمالی بر کتیبه کاشی آیه قرآنی (الله نورالسموات ...) به خط ثلث و در حاشیه آن "لااله الاالله محمد رسول الله علی ولی الله" به خط کوفی و در ایوان شمالی کتیبه آئینه‌کاری شده سوره اعلی و در صحن جنوبی آیه قرآنی "الله نورالسموات ..." نوشته شده و در ایوان جنوبی آئینه کاری دارد و در کنار صحن، بنایی به عنوان فاطمیه در سال 1369 شمسی ساخته شده است.
