معرفی کلانشهر اراک
وجه تسمیه نام اراک
در قرون اولیه اسلامی پس از تسلط بر حكومت ساسانیان تیسفون و دیگر بخشهایی از ایران كه اطراف پایتخت ساسانی بودند یعنی نواحی بین دو رود دجله و فرات را عراق نام نهادند و در قرن دوم اسلامی هم ناحیه بین همدان، ری و اصفهان را عراق عجم می‌نامیدند. بعد ازاحداث شهر نام آن ابتدا قلعه نظامی، سلطان آباد و بعد شهرستان عراق كه در سال 1316 شمسی كه راه آهن سراسری شروع به كار نمود به اراك (عراق معرب اراك است) مبدل شد، اراك به معنی سرزمین هموار است.
پیشینه تاریخی شهرستان اراك
پیشینه تاریخی اراك به دوره مادها و ساسانی‌ها برمی‌گردد و بعد در زمان سلوكیان در منطقه ماد بزرگ (ناحیه بین همدان و ری) شهری به نام كره وجود داشته كه نزدیك اراك فعلی بوده است كه در حال حاضر در ضلع جنوبی شهر فعلی اراك روستای كره رود موجود است، ولی خود شهر اراك شهری جدید التاسیس است كه دو عامل سیاسی و اقتصادی در بنای آن موثر بوده است.
عامل سیاسی: در اوایل سلطنت قاجار در بلوك عراق، همیشه ناامنی و اختلافات محلی و به خصوص هجوم گاه و بیگاه ایلات و عشایر مجاور كه گاهی حتی امنیت مركز ایران را بر هم می‌زدند و نبودن پادگان دائمی نظامی و دور بودن از مركز حكومت و عدم اطاعت از حكام شهرهای مجاور موجب می شد كه قشون مركزی برای آرامش و امنیت به این منطقه گسیل شدند در زمان فتحعلیشاه قشونی به نام قشون عراق تشكیل شد و سپهداری آن فتحعلیشاه به یوسف خان گرجی محول نمود. او بعد از موافقت شاه، خواست برای مركز قشون عراق عجم قلعه‌ای نظامی احداث نماید كه محل فعلی شهر (اراك) به علت موقعیت جغرافیایی و نظامی مورد تایید قرار گرفت. در ضمن" چون در آن زمان مسئله سربازگیری به شكل امروزی نبوده و در موقع لزوم از مردم روستاها به عنوان داوطلب و چریك و مزدور استفاده می كردند بنابراین منطقه عراق مركزی از این نظر نیز مناسب به نظر می رسید، گذشته از مسائل فوق برای اداره منطقه از لحاظ اداری و كاركنان حكومتی پایگاه مركزی لازم بود كه به خاطر مسائل فوق قلعه و یا دژنظامی سلطان آباد احداث و سپس به نام قلعه سلطان آباد و پس از آن به نام سلطان آنگاه عراق و سرانجام اراك نامیده شد.
عامل قتصادی: به دلیل اینكه نواحی وسیع منطقه عراق از مناطق پرجمعیت و حاصلخیز ایران بوده است و روستائیان منطقه برای مبادله كالاهای خود می‌بایست حدود 100 كیلومتر پیاده و یا با چهار پایان طی طریق كنند تا بتوانند محصولات كشاورزی یا صنعتی خود را با بازار فروش شهرهای مجاور برسانند لذا لازم بود كه در مركز این ناحیه وسیع شهری به وجود آید كه محل مبادله كالا و محصولات كشاورزی روستائیان باشد و مساله بعدی جمع آوری مالیات به خصوص صنعت فرش بوده است كه در این شهر در آن زمان حدود 30 كمپانی خارجی در امر صادرات فرش پس از مدت كوتاهی از بنای آن فعالیت داشتند و پس از مدتی نیز گمرك جهت تسهیل در امر صادرات؛ در شهر به وجود آمد و شهر گسترش یافت.
جغرافیای اقلیمی
شهرستان اراك در جنوب غربی استان تهران و در فاصله 288 كیلومتری آن قرار دارد و مركز استان مركزی محسوب می شود این شهر از شمال به شهرستان ساوه، از شمال غربی به همدان و از غرب به شهرستان ملایر، خمین، و الیگودرز و از شرق به محلات و از شمال شرقی به تفرش و آشتیان محدود می باشد. مساحت اراك 7178/98 كیلومتر مربع و یا 24/4 درصد كل مساحت استان را شامل می شود.
شهر اراك روی مدار 34 درجه و 5 دقیقه و 30 ثانیه در نیمكره شمالی از خط استوا قرار گرفته و روی نصف النهار 49 درجه و 41 دقیقه و 30 ثانیه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ قرار دارد. از نظر طبیعی فلات فعلی اراك به وسعت 5400 كیلومتر مربع است كه 2400 كیلومتر آن را جلگه مرتفع اراك و مابقی را ارتفاعات اطراف اراك تشكیل میدهد و كوهستان های این ناحیه نیز از دو رشته تشكیل شده است رشته اصلی از شمال غربی به جنوب كشیده شده و سپس به شمال شرقی متوجه می گردد و رشته دوم به صورت دو رشته موازی از جنوب به سوی شمال امتداد یافته و در بعضی نقاط به حدی گسترده می شود كه تعدادی از ارتفاعات آن از شمال غربی شهر میگذرد. آب و هوای اراك خصوصیات اقلیمی فلات مركزی ایران را داراست با زمستان های سرد و مرطوب و تابستان های گرم و خشك كوههای اطراف اراك و دریاچه میقان و دشت فراهان در آب و هوای این منطقه اثر كرده و ویژگیهای به آن بخشیده است ابرها و جریانات غربی در پاییز و زمستان بیشتر رطوبت خود را در ارتفاعات مغرب منطقه به خصوص رشته زاگرس از دست می دهد یك جبهه هوای سرد كه در زمستان هوای اراك را اشغال می كند و بر اثر ارتفاعات اطراف وشاید فشار زیادی كه دریاچه میقان ایجاد می كند مدت زیادی میهمان این منطقه خواهد بود.
آب و هوای اراك متغیر است زمستان ها ، اكثرا" طولانی و از 4 تا 6 ماه به درازا می كشد وبهار و پاییز فصول كوتاهی هستند تابستان در تیر و مرداد ظاهر می شود مدت روزهای یخبندان از 65 تا 120 روز در سال های مختلف متغیر است میزان بارندگی در سال های مختلف متفاوت است و بین 230 تا 638 میلی متر در سال می باشد متوسط بارندگی حدود 300 میلی متر بوده است.